www.84psp.fora.pl

Poltan

HISTORIA DZIELNICY WOJENNEJ NA EWANGELICKIM CMENTARZU PARAFIALNYM W BEŁCHATOWIE

Kiedy w czerwcu 2008 roku na cmentarzu ewangelickim w Bełchatowie odbyła się ekshumacja szczątków żołnierzy niemieckich pochowanych tam w 1945 roku, ku zdziwieniu prowadzącej prace ekipy, pośród artefaktów umożliwiających częściową identyfikację ekshumowanych zaczęły ukazywać się takie, które wskazywały na pierwszowojenną proweniencję grobów, potwierdzając pozyskane wcześniej informacje. Jako pierwsze próby rozwiązania zagadkowego odkrycia podjęły się lokalne media, korzystając ze wspomnień starszych mieszkańców naszego miasta – niestety bez rezultatu. Wymiernych efektów nie przyniosło również odwołanie się do osób mających doświadczenie w identyfikacji zapomnianych mogił. Możliwość ustalenia tożsamości pochowanych po blisko dziewięćdziesięciu latach stała się w opinii przybyłych specjalistów bliska zeru.
Tymczasem problem częściowej identyfikacji żołnierzy poległych w tym rejonie w czasie pierwszej wojny światowej, choć jest niezwykle złożony, to jednak nadal realny do wyjaśnienia. Oczywiście zasadniczym utrudnieniem na drodze do ustalenia prawdy historycznej będzie uboga baza źródłowa oraz nierzadko bariera językowa. Godziwą rekompensatę za poniesione przez badacza trudy stanowi bez wątpienia efekt finalny prac – przywrócenie obrazu tragicznych losów ludzi wydartych codziennemu życiu i złożonych na „ołtarzu Bellony”, w obcej ziemi, skazanych na zapomnienie.
W celu wyjaśnienia historii dzielnicy wojennej zorganizowanej w 1917 roku na cmentarzu ewangelickim w Bełchatowie należy odwołać się do wydarzeń mających miejsce w rejonie naszego miasta na przełomie listopada i grudnia 1914 roku. Pobliskie miejscowości stały się wtedy areną walk o charakterze wybitnie manewrowym. Walk stanowiących – oczywiście w dużym uproszczeniu – wycinek prowadzonych na szerszą skalę działań prącej w kierunku Piotrkowa Trybunalskiego 2 armii austro-węgierskiej gen. Edwarda von Böhm-Ermolli oraz stojącej na jej drodze rosyjskiej 5 armii gen. Pawła Plehwe.
W przypadku jednostek czy oddziałów rosyjskich jeszcze do połowy listopada 1914 roku w trójkącie, którego wierzchołki wyznaczały miejscowości Wola Mikorska, Parzno i Bełchatów, spotkać można było okopujących się żołnierzy z 151 i 152 pułku piechoty (dalej pp) oraz 68 pp – oddziałów wchodzących w skład 38 i 17 Dywizji Piechoty (dalej DP). Wymienione wielkie jednostki stanowiły natomiast element składowy XIX Korpusu, który wraz z V Korpusem oraz I Korpusem Syberyjskim tworzyły gros 5 armii rosyjskiej. W wyniku przegrupowania oddziałów i przesunięcia XIX Korpusu w kierunku na Łask miejsce piechoty zajęła kawaleria, z zadaniem zabezpieczenia przepraw na Widawce, rozpoznania głównych kierunków działań nieprzyjaciela i opóźniania jego ruchów. Cytując za autorami pierwszego tomu publikacji Österreich-Ungarns letzterkrieg 1914-1918 wydanej w Wiedniu w 1931 roku oraz zachowanymi wykazami poległych można wymienić pośród wielkich jednostek kawalerii rosyjskiej biorących udział w walkach na omawianym obszarze: Dywizję Kozaków Uralskich, 5 Dywizję Kozaków Dońskich, 13 Dywizję Kawalerii, Brygadę Kozaków Transbajkalskich (Zabajkalskich) oraz 1 i 2 Dywizję Kawalerii Gwardii, wchodzące w skład Korpusu Kawalerii gen. por. Georgija Alexandrowitscha Tumanowa oraz Korpusu Kawalerii gen. Alexandra Gillenschmidta. Pośród poległych rosyjskich pojawili się również saper z I syberyjskiego batalionu saperów czy żołnierz z 208 pp wchodzącego w skład 52 DP, będącej elementem III Korpusu Kaukaskiego, prowadzącego na początku grudnia działania wzdłuż osi Kamieńsk–Grocholice.
Nieco mniej problematyczne staje się wykazanie jednostek austro-węgierskich i niemieckich działających w omawianym obszarze. Od ostatnich dni listopada 1914 roku były to między innymi austro-węgierski IV Korpus gen. Karla Tersztyánszkyʼego von Nádas (31 i 32 DP), Korpus Kawalerii gen. por. Leopolda Hauera (3 i 9 Dywizja Kawalerii) oraz niemiecka 1 Rezerwowa Brygada Gwardii gen. mjr. von Langermanna. 5 grudnia do wymienionych jednostek dołączyły niemiecka 15 Rezerwowa Brygada Gwardii gen. maj. von Belowa, ściągnięta spod Żarek oraz wyładowana w Sieradzu austro-wegierska 27 DP gen. por. Ferdynanda Kosaka.
W wyniku trwających kilkanaście dni walk w regionie pojawiły się setki mogił żołnierskich. Prymitywne pochówki organizowane przez towarzyszy broni, nierzadko w przypadkowych miejscach i przy użyciu dostępnych aktualnie materiałów, wyrosłe w ferworze walki wpisały się w pejzaż tutejszych pól, łąk i lasów. Pomimo iż zawierucha wojenna powoli przetoczyła się na wschód, a nowe austro-węgierskie władze okupacyjne zaczęły ugruntowywać swoje rządy na zajętym obszarze, problem dalszego postępowania w przypadku grobów wojennych pozostawał nierozwiązany. Właściciele majątków i gospodarstw wiejskich oczekiwali na uregulowanie kwestii własnościowych w stosunku do terenów zajętych pod cmentarze polowe. Sposób grzebania zmarłych – bardzo często w płytkich mogiłach, w pobliżu zabudowań oraz ujęć wody pitnej – wywoływał realne zagrożenie epidemiologiczne. Nie bez znaczenia była również presja czasu powstała na skutek silnie postępującego procesu zacierania istniejących na znakach nagrobnych informacji identyfikujących poległego. W celu odpowiedniego oznakowania grobów polowych wykorzystywano przecież materiały aktualnie dostępne, co przekładało się zarówno na jakość, jak i trwałość wykonania. Zachowane źródła wskazują jednoznacznie, że już podczas wstępnej ewidencji przeprowadzonej w 1915 roku większość informacji nagrobnych uległa zatarciu, a ich odczytanie stało się niemożliwe.
Abstrahując od przedstawionych powyżej czynników wymuszających na nowych władzach uregulowanie problemu pochówków polowych, wspomnieć należy również o motywach natury ekonomicznej czy polityczno-propagandowej. Odpowiednio szybka decyzja o podjęciu prac porządkowych stwarzała możliwość wykorzystania jeńców wojennych, co dodatkowo zmniejszało kaszty ekshumacji. Należy pamiętać, że w wielonarodowościowej monarchii austro-węgierskiej odpowiednia opieka państwa nad mogiłami poległych żołnierzy wzmacniała poczucie przynależności do niego i stwarzała ważny efekt propagandowy.
Kiedy wiosną 1915 roku południowa część Królestwa Polskiego wraz z Piotrkowem Trybunalskim znalazła się pod zarządem austro-węgierskim, zachowany został dawny podział na gminy i powiaty. Na szczeblu powiatu utworzone zostały Komendy Obwodowe Kreiskommanda podporządkowane bezpośrednio – rozkazem Naczelnego Wodza z 25 sierpnia 1915 roku – Generalnemu Gubernatorstwu Wojskowemu w Polsce z siedzibą w Kielcach, a od 1 października 1915 roku w Lublinie. Jednym z zadań utworzonej również w Piotrkowie Tryb. Komendy Obwodowej było rozwiązanie kwestii mogił wojskowych.
Równocześnie 18 marca 1915 roku Naczelna Komenda Etapów (Etappenoberkommando) przy dowództwie armii austro-węgierskiej wydała rozkaz ogólny Op. Nr 31361 Soldatengräber Erhaltung do Komendantur Etapowych Armii (Armmee-Etappenkommando) podejmujący – po raz pierwszy – wątek grobów wojennych, zasad grzebania poległych czy miejsc ich pochówku i zasad opieki nad nimi. Dotyczył on: [...] pochówków oficerów, grobów pojedynczych, opatrzonych wyraźnymi znakami i inskrypcjami, dokładnego oznaczania grobów masowych i umieszczania na nich tablic pamięci, ewentualnego likwidowania rozproszonych miejsc pochówku i przenoszenia zwłok na cmentarze miejscowe, ogradzania miejsc pochówku położonych poza obrębem cmentarzy, podejmowanych w razie konieczności środków związanych z zakupem gruntu pod miejsca pochówku etc. [...] W dalszej części rozkazu [...] zlecono placówkom wojskowym, by rościć sobie prawo do wsparcia ze strony organów cywilnych. Dla terenu Austrii Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało stosowne dyspozycje prawne dotyczące współpracy odpowiednich organów z placówkami terenowymi na obszarze działań wojennych, w szczególności w tych zarządzeniach podjęto stosowne środki w sprawie zakładania katastrów grobów względnie udostępnienia urzędom wojskowym materiałów do założenia takiego katastru [...].
31 marca 1915 roku, a więc niedługo po przesunięciu się frontu, Komenda Obwodowa w Piotrkowie wysłała pisma polecające poszczególnym wójtom i proboszczom zbadanie i przygotowanie sprawozdań odnoście mogił znajdujących się na terenie ich gmin i parafii. W przygotowanych sprawozdaniach należało odpowiedzieć na cztery pytania:
• jaka liczba oficerów i żołnierzy armii austro-węgierskiej pochowana była na cmentarzach znajdujących się obrębie tamtejszej gminy;
• w których miejscach i jak wielu oficerów i żołnierzy pochowano w większych wspólnych grobach poza obrębem cmentarzy;
• w których miejscach i jak wielu oficerów i żołnierzy pochowano w pojedynczych grobach;
• szczegółowo i dokładnie wymienić wszystkie te groby, na których umieszczone są krzyże, względnie jakiekolwiek nagrobki z napisami mieszczącymi w sobie imię, nazwisko, rangę, rodzaj wojska, broni itd., pochowanych.
Wszystkie dane należało dostarczyć do Kreiskommando pod karą odpowiedzialności karnej w ciągu 8 dni od otrzymania polecenia. Zachowane materiały jednoznacznie wskazują, iż włodarze gminni sumiennie wywiązywali się z narzuconych przez Kreiskommando zobowiązań. Z Gminy Bełchatówek stosowny raport wpłynął już 10 kwietnia 1915 roku. Z miejscowości, w których znajdowały się groby żołnierzy, wymienione zostały: osada Bełchatów, folwark Dobiecin oraz wsie Myszaki, Kałduny, Zdzieszulice Dolne i Domiechowice. Dwanaście dni później do cesarskiej i królewskiej Komendy Obwodowej w Piotrkowie wpłynął kolejny raport, odnoszący się tym razem bezpośrednio do kwestii pochówków żołnierzy austro-węgierskich. Czytamy w nim, że: […] groby austr.-węg. oficerów i żołnierzy znajdują się w obrębie tutejszej gminy, a mianowicie:
1) w zagajniku Dobrzelowskim przy szosie 1 grób i 1 żołnierz austr.-węg.
2) w Dobiecinie przy folwarku Zwierzchów 2 groby w nich pochowano 6 austr.-węg. ułanów.
3) we wsi Korczewie 3 groby w nich 3 austr.-węg. żołnierzy.
4) w lasku przy wsi Zdzieszulicach Dolnych 6 grobów: w nich pochowanych, a mianowicie w 1) 1 żoł. austr.-węg.; w 2) 6 niemieckich i 1 austr.-węg.; w 3) 1 austr.-węg.; w 4) 1 austr.-węg.; w 5) 1 austr.-węg.; w 6) 1 austr.-węg. Razem 6 austr.-węg. i 6 niemieckich.
5) w ogrodzie przy folwarku Domiechowice 5 grobów:
w 1) jeden oficer 44 pułku piechoty Szabo; w 2) dwóch austr.-węg. żołn. 44 pułku piechoty Szabo Susło i Jozef Szymon; w 3) dwóch austr.-węg. żołnierzy; w 4) 1 austr.-węg. Tocht Janus 32 pułk piechoty; w 5) trzech Szabo Józef 44 pułk piechoty, Bozaj Józef i Szatchman Andreas 69 pułk piechoty.
6) w ogrodzie Lejmana Edwarda w kol. Bełchatów 1 grób, w niem pochowany 1 austr.-węg. żołnierz.
7) na cmentarzu ewangelickim w Bełchatowie 2 groby w nich dwóch austr.-węg. żołnierzy. Razem 1 oficer 27 żołnierzy. […].
Przedstawione przez poszczególne urzędy i parafie dane posłużyły następnie – oczywiście po przeprowadzeniu wcześniejszej weryfikacji – jako podstawa do stworzenia szczegółowego rejestru poległych. Najprawdopodobniej 1 października 1915 roku rozpoczął się proces wypełnienia kart katastralnych (rejestrowych). W odpowiednio przygotowanych formularzach opisywano od jednego do kilku co najwyżej stanowisk, przyjmując podział na groby pojedyncze oraz masowe. Każde ze stanowisk umiejscawiano w terenie, określano właściciela tegoż terenu, datę powstania mogiły, personalia poległego, stopień, formację, jednostkę i armię, w której służył. W przypadku braku danych zapisywano jedynie liczbę poległych spoczywających w poszczególnych mogiłach. Na karcie znajdowało się również miejsce, które uzupełniano w przypadku przeniesienia zwłok. Otrzymane materiały stanowiły bazę dla zbiorczych katastrów z terenu powiatu piotrkowskiego z podziałem na żołnierzy austro-węgierskich, niemieckich i rosyjskich. Z czasem te podstawowe materiały uzupełniane były o mapy i szkice sytuacyjne, dokładne relacje świadków wydarzeń – towarzyszy broni czy mieszkańców miejscowości, w których wydarzenia te miały bezpośrednio miejsce.
We wrześniu 1916 roku w poszczególnych Komendach Obwodowych powołano Oddziały Grobów Wojennych z zadaniem dalszego prowadzenia poszukiwań, ewidencji grobów oraz przygotowania planów ekshumacji i urządzania cmentarzy wojennych. Etatową obsadę oddziału mieli stanowić: oficer wojsk inżynieryjnych bądź inżynier kierujący pracami, podoficer oraz trzech pisarzy. Dodatkowo mogli oni korzystać z pomocy wykwalifikowanych specjalistów, t.j. projektantów, techników, architektów, kreślarzy, rzeźbiarzy, ogrodników, malarzy czy fotografów.
Niestety samo zbieranie danych, choć niezwykle istotne, nie rozwiązywało wielu z przedstawionych na wstępie problemów. Okazało się, iż najprostszą drogą do ich wyeliminowania były komasacje grobów w specjalnie do tego przeznaczonych miejscach. Wiele trudności przysparza próba sprecyzowania terminu rozpoczęcia prac ekshumacyjnych i komasacyjnych na terenie gminy Bełchatówek. Z jednej strony dysponujemy sprawozdaniami oraz listami płac datowanymi na maj 1916 roku, z drugiej zaś istnieją karty katastralne, w których wszystkie daty prowadzonych robót zamykają się w roku 1917. I tak na przykład w relacji Wójta Gminy Bełchatówek z 11 maja 1916 roku czytamy: [...] Na żądanie Wachmistrza miejscowego Posterunku Żandarmskiego w dniu 8 bieżącego miesiąca Urząd Gminy dostarczył 13 robotników do pracy przy odkopywaniu i przenoszeniu do ogólnego grobu poległych w grudniu 1914 na terytorium m. Bełchatowa żołnierzy. Robotnikom tym, na takież żądanie, wypłacone zostało z kasy gminy 26 koron, czyli po 2 korony każdemu [...]. Z niniejszego cytatu wywnioskować można zatem, że na terenie samego Bełchatowa komasacje prowadzone były już w roku 1916, tymczasem zachowane katastry podają, że prace takie miały miejsce 17, 21, 23 i 24 marca 1917 roku.
24 marca 1917 roku ukazało się w Piotrkowie Trybunalskim obwieszczenie Dotyczące przekopywania grobów wojennych. Dowiadujemy się z niego, że zarówno robotnicy, sprzęt, jak i środki transportu dostarczane były nieodpłatnie przez poszczególne gminy. W przypadku niestawienia się osób wytypowanych do prac gminy mogły wynająć potrzebnych pracowników, a kosztami obarczyć osoby uchylające się od pracy. Cena wynajmu jednego pracownika oszacowana została na 3 korony, natomiast dwóch podwód na 10 koron.
Oczywiście nadmienić należy, że nie we wszystkich przypadkach podejmowano decyzję o tworzeniu nowych cmentarzy. Zarządzenie skierowane do władz terenowych stwarzało zasadniczo dwie możliwości działania. Można było przenieść ciała poległych na pobliskie nekropolie i ponownie pochować w specjalnie do tego celu wydzielonych dzielnicach, bądź dokonać ponownych pochówków w nowo utworzonych cmentarzach wojennych. Wszystkie urzędy gminne miały, w myśl nowych rozporządzeń, przedłożyć wykaz wszystkich grobów wojskowych w obrębie gminy, podając: […] 1) Opis gdzie się grób znajduje, wraz z podaniem gdzie znajduje się najbliższy cmentarz. 2) Nazwiska poległych o ile to jest możliwe. 3) Wysokość kosztu uporządkowania tych grobów w sposób wyżej opisany […]. Poszczególne groby miały zostać odarniowane, wyposażone w pomalowane drewniane krzyże z naniesionymi na trwałe napisami identyfikującymi poległego oraz ogrodzone ostrokołami o wysokości 1 metra. Zarówno koszty przeniesienia cmentarzy i uporządkowania grobów, jak i ich późniejszego utrzymania ponosiła władza wojskowa.
W opracowaniu projektu cmentarzy bazowano na wytycznych Ministerstwa Wojny skierowanych do poszczególnych powiatów. Dotyczyły one między innymi wzorów znaków mogilnych (krzyży, tablic), sposobu wykonywania pochówków, kopania i umacniania fos, usypywania wałów ogrodzeniowych czy obsadzania zieleni. Wszystkie zamówienia składane były do Lublina, a następnie zatwierdzane i kierowane do odpowiednich zakładów. Przygotowane projekty musiały zostać najpierw zatwierdzone do wykonania przez Artystyczna Grupę Konsultacyjną (Kunstbeirat), prowadzącą nadzór nad tego typu pracami na terenie Generalnego Gubernatorstwa.
Ostatecznie na terenie Kreiskommando w Piotrkowie rozpoczęto organizację szeregu cmentarzy wojennych – najczęściej po jednym na terenie każdej gminy. Do końca okupacji austro-węgierskiej udało się stworzyć między innymi cmentarze w Borowej, Augustynowie, Chynowie, Kuźnicy, Gomulinie, Kamieńsku, Rogowcu i Trzepnicy.
Nieco inaczej przedstawiała się historia poległych pochowanych w rejonie Bełchatowa. W tym przypadku zrezygnowano z tworzenia nowego cmentarza wojennego, poprzestając jedynie na wydzieleniu na tutejszym ewangelickim cmentarzu parafialnym dzielnicy wojennej. Choć autorowi nie udało się dotrzeć do materiałów traktujących o niniejszym zagadnieniu, wyjaśnienie takiego postępowania nie wydaje się trudne. Bełchatów, podobnie zresztą jak część pobliskich miejscowości, zamieszkiwała w znacznej mierze ludność narodowości niemieckiej. Sprawa trafiła zatem na podatny grunt, a przyszłość zorganizowanej w ten sposób dzielnicy w opinii jej organizatorów wydawała się być bezpieczną.
To właśnie tutaj trafili żołnierze pochowani pierwotnie w ogrodzie dziedzica z Domiechowic – Stanisława Pieniążka. Ekshumacja poszczególnych grobów, będąca również ostateczną weryfikacją informacji podanych kilkanaście miesięcy wcześniej między innymi przez wójta Gminy Bełchatówek, przeprowadzona została 26 i 27 marca 1917 roku. Według zawartych w katastrze grobów danych w Domiechowicach w czterech grobach masowych (nr 9, 11, 12, 13) i dwóch pojedynczych (nr 10, 14) spoczywać miało 16 żołnierzy. Jedynie przy jednym z pochowanych widniało słowo unbekannt – nieznany. Pozostali pochowani znani byli w większości z imienia i nazwiska. Byli to: Fritz Anders, Heinrich Neuhausen, August Strombek, Adolf Reussner, Josef Szabò, Josef Rozai, Andreas Schattmann, Janòs Toth, Tschamscheid, Johann Kaldenmorgen, Szabo Josef, Laszlo Simon, Wilhelm Steinnen, Thomas Hanke i Adolf David. Dziewięciu żołnierzy służyć miało w armii niemieckiej w 64 rezerwowym pułku piechoty oraz 1 rezerwowym pułku gwardii . Pozostałych siedmiu to żołnierze austro-węgierscy z 32, 44 i 69 pułku piechoty .
W wyniku prac ekshumacyjnych przedstawione powyżej dane uległy znaczącej korekcie. W miejsce Josefa Szabò służącego rzekomo w 44 pp pojawił się nieznany żołnierz niemiecki z 1 rezerwowego pułku gwardii. W grobie opisanym jako nieznany spoczywały szczątki Alfonsa Meyera. Pod nazwiskami Tschamscheid i Johann Kaldenmorgen kryły się naprawdę groby Gabriela Horvátha (Howátha) i nieznanego żołnierza austro-węgierskiego. Zmieniła się także pisownia nazwisk. August Strombek okazał się być Augustem Strombeckiem, Josef Rozai – Josefem Bozai, Wilhelm Steinnen – Wilhelmem Steinkorbem, a Thomas Hanke – Tomasem Hansenem (Hansonem). W toku prowadzonych prac udało się również pozyskać wiele nowych informacji z zakresu przynależności pułkowej poległych. W wielu przypadkach przy nazwisku żołnierza dopisywano nawet, poza stopniem wojskowym, numer kompanii, w której służył.
Po zakończeniu prac ekshumacyjnych i identyfikacyjnych ciała poległych żołnierzy zostały przetransportowane na ewangelicki cmentarz parafialny w Bełchatowie, gdzie spoczęły w dzielnicy wojennej w ośmiu mogiłach pojedynczych (nr 6, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 30) i czterech masowych (nr 2, 28, 29, 31). Niestety zachowany szkic dzielnicy wojennej w Bełchatowie posiada pewne braki w postaci pozbawionych numeracji mogił, w związku z tym nie jest do końca możliwe określenie położenia grobu, w którym spoczęli niektórzy z ekshumowanych żołnierzy.
Pozostaje jednak pytanie, co działo się dalej z zorganizowaną w Bełchatowie dzielnicą wojenną? Odpowiedź jest dość prosta. Jej losy splotły się na trwałe z losami tutejszego cmentarza ewangelickiego. Kiedy w latach międzywojnia odrębne cmentarze wojenne, organizowane tak pieczołowicie przez władze austro-węgierskie w 1917 roku, powoli popadały w ruinę i zapomnienie, będąc ostatecznie przedmiotem kolejnych ekshumacji i scaleń, przyszłość zorganizowanych w Bełchatowie kwater wojennych wydawała się spokojna. Co ciekawe, w okresie II wojny światowej dołączyły do nich następne pochówki – dwanaście grobów pojedynczych z 1939 roku , po jednym grobie pojedynczym z 1942 i 1944 roku oraz mogiła masowa ze 102 poległymi z 1945 roku.
Ostatnia z wymienionych dat okazała się być niezwykle istotną zarówno dla historii samego cmentarza, jak i wydzielonej dzielnicy wojennej. W wyniku zbrodniczej działalności okupanta z ulic naszego miasta zniknęli najpierw Żydzi, następnie tereny te opuścić musieli sami Niemcy. Bełchatów stawał się w miarę upływu czasu miastem jednonarodowym. Stara ewangelicka nekropolia pozbawiona opieki sukcesywnie popadała w zapomnienie. Z roku na rok ubywało na niej mogił świadczących o wielokulturowości miasta, które zaczęło tętnić nowym życiem. Gdyby nie przeprowadzona w czerwcu 2008 roku ekshumacja mogiły masowej z końca wojny, zapewne temat tutejszej dzielnicy pierwszowojennej nigdy nie ujrzałby światła dziennego. Los chciał jednak inaczej, a prochy żołnierzy zgromadzonych w niej przeszło 90 lat wcześniej wyruszyły – miejmy nadzieje – w ostatnią już „podróż”, tym razem na północ do Bartoszy koło Ełku.

Szerzej zob.: Wydawnictwo Muzealne, T. 2, Domiechowice, Ławy, Mikorzyce, Wola Mikorska, red. Ł. Politański, Bełchatów 2012.

Poltan

Zdjęcia wkleję jak przypomnę sobie hasło do tego śmiesznego programu Smile

Pozdrawiam

Poltan

WYKAZ POLEGŁYCH ŻOŁNIERZY AUSTRO-WĘGIERSKICH, NIEMIECKICH I ROSYJSKICH, POCHOWANYCH W 1917 ROKU W DZIELNICY WOJENNEJ NA EWANGELICKIM CMENTARZU PARAFIALNYM W BEŁCHATOWIE

L.P. * Imię i nazwisko poległego * Data śmierci * Oddział/Jednostka/Armia * Miejsce pierwotnego pochówku * Rodzaj i numer grobu polowego * Data pierwszej ekshumacji i miejsce przeniesienia szczątków * Rodzaj i numer nowego grobu * Data drugiej ekshumacji i miejsce przeniesienia szczątków.

1 * Inf . Fritz Anders * 10 XII 1914 * 9/64 Reserve Infanterie Regiment (dalej R.I.R.); armia niemiecka (dalej N) * Domiechowice * Masowy nr 9 * 26 III 1917 Bełchatów * Pojedynczy nr 19 * 11-14 VI 2008 Bartosze .
2 Inf. Heinrich Neuhausen 10 XII 1914 1/64 R.I.R.; N Domiechowice Masowy nr 9 26 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 18 11-14 VI 2008 Bartosze
3 Res . August Strombeck 10 XII 1914 1/1 Garde Reserve Regiment
(dalej G.Res.Reg.); N Domiechowice Masowy nr 9 26 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 17 11-14 VI 2008 Bartosze
4 Gefr . Alfons Meyer 9 XII 1914 11/1 G.Res.Reg.; N Domiechowice Masowy nr 9 26 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 16 11-14 VI 2008 Bartosze
5 Leutn . Alfons Reussner 8 XII 1914 10/1 G.Res.Reg.; N Domiechowice Pojedynczy nr 10 27 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 6 11-14 VI 2008 Bartosze
6 NN 8 XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Domiechowice Masowy nr 11 26 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 12 11-14 VI 2008 Bartosze
7 Inf. Josef Bozai 8 XII 1914 69 Kaiserlische und Königlische Infanterie Regiment (dalej K.U.K. I.R); armia austro-węgierska (dalej A-W) Domiechowice Masowy nr 11 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 28 11-14 VI 2008 Bartosze
8 Inf. Andreas Schattmann 8 XII 1914 69 K.u.K. I.R.; A-W Domiechowice Masowy nr 11 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 28 11-14 VI 2008 Bartosze
9 Inf. Janòs Toth 9 XII 1914 32 K.u.K. I.R.; A-W Domiechowice Masowy nr 12 27 III 1917 Bełchatów Masowy nr 29 11-14 VI 2008 Bartosze
10 Kpl . Gabriel Horváth (Howáth?) 8 XII 1914 44 K.u.K. I.R.; A-W Domiechowice Masowy nr 12 27 III 1917 Bełchatów Masowy nr 29 11-14 VI 2008 Bartosze
11 NN 9 XII 1914 b.d.; A-W Domiechowice Masowy nr 12 27 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 30 11-14 VI 2008 Bartosze
12 Inf. Josef Szabo 9 XII 1914 44 K.u.K. I.R.; A-W Domiechowice Masowy nr 13 27 III 1917 Bełchatów Masowy nr 31 11-14 VI 2008 Bartosze
13 Inf. Simon Laszlo 9 XII 1914 44 K.u.K. I.R.; A-W Domiechowice Masowy nr 13 27 III 1917 Bełchatów Masowy nr 31 11-14 VI 2008 Bartosze
14 Unt. offz . Wilhelm Steinkorb 9 XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Domiechowice Masowy nr 13 27 III 1917 Bełchatów Masowy nr 2 11-14 VI 2008 Bartosze
15 Res. Thomas Hanson (Hansen?) 9 XII 1914 10/1 G.Res.Reg.; N Domiechowice Masowy nr 13 27 III 1917 Bełchatów Masowy nr 2 11-14 VI 2008 Bartosze
16 Krigsfrwill . Dawid Adolf 9 XII 1914 11/1 G.Res.Reg.; N Domiechowice Pojedynczy nr 14 27 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 15 11-14 VI 2008 Bartosze
17 NN 3 XII 1914 11/2 G.Res.Reg.; N Cmentarz w Zamościu-Lipach Pojedynczy nr 16 30 III i 5 IV 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 21 11-14 VI 2008 Bartosze
18 Lstm . Anton Schmied 3 XII 1914 anbeiterabt.; A-W Cmentarz w Zamościu-Lipach Pojedynczy nr 31 30 III i 5 IV 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 32 11-14 VI 2008 Bartosze
19 NN 3 XII 1914 b.d.; A-W Cmentarz w Zamościu-Lipach Pojedynczy nr 38 30 III i 5 IV 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 33 11-14 VI 2008 Bartosze
20 NN 3 XII 1914 b.d.; armia rosyjska (dalej R) Cmentarz w Zamościu-Lipach Pojedynczy nr 42 30 III i 5 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
21 NN XII 1914 b.d.; A-W Dobiecin Masowy nr 32 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 34 11-14 VI 2008 Bartosze
22 NN XII 1914 b.d.; A-W Dobiecin Masowy nr 32 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 34 11-14 VI 2008 Bartosze
23 Res. Wilhelm Raab 14 XII 1914 9/2 G.Res.Reg.; N Dobiecin Masowy nr 32 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 25/26 11-14 VI 2008 Bartosze
24 Krigsfrwill. Max Richter 14 XII 1914 9/2 G.Res.Reg.; N Dobiecin Masowy nr 32 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 25/26 11-14 VI 2008 Bartosze
25 NN XII 1914 b.d.; A-W Dobiecin Masowy nr 33 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 35 11-14 VI 2008 Bartosze
26 NN XII 1914 b.d.; A-W Dobiecin Masowy nr 33 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 35 11-14 VI 2008 Bartosze
27 NN XII 1914 b.d.; A-W Dobiecin Masowy nr 33 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 35 11-14 VI 2008 Bartosze
28 Res. Friedrich Westeroth 14 XII 1914 11/2 G.Res.Reg.; N Dobiecin Masowy nr 33 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 25/26 11-14 VI 2008 Bartosze
29 Res. Leo Steinke 4 XII 1914 5/2 G.Res.Reg.; N Dobiecin Masowy nr 33 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 25/26 11-14 VI 2008 Bartosze
30 Res. Heinrich Kühle 3 XII 1914 9/2 G.Res.Reg.; N Dobiecin Masowy nr 33 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 25/26 11-14 VI 2008 Bartosze
31 NN XII 1914 2 G.Res.Reg.; N Dobiecin Masowy nr 33 3 i 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 25/26 11-14 VI 2008 Bartosze
32 Wachtm . Wilhelm (?) Fischenberg 3 XII 1914 4/1 Garde Reserve Feldartillerie Regiment (dalej G.R.F.Artl.R.); N Dobrzelów Pojedynczy nr 17 31 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 5 11-14 VI 2008 Bartosze
33 Gefr. …urif Vogel 3 XII 1914 4/1 G.R.F.Artl.R.; N Dobrzelów Pojedynczy nr 18 31 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 14 11-14 VI 2008 Bartosze
34 Unt. offz. (?) Schierbaum 3 XII 1914 10/1 G.Res.Reg.; N Dobrzelów Masowy nr 21 31 III 1917 Bełchatów Masowy nr 11 11-14 VI 2008 Bartosze
35 Füs. Jürgen Bladt 3 XII 1914 10/1 G.Res.Reg.; N Dobrzelów Masowy nr 21 31 III 1917 Bełchatów Masowy nr 11 11-14 VI 2008 Bartosze
36 Gefr. (?) Sengler 3 XII 1914 9/1 G.Res.Reg.; N Dobrzelów Masowy nr 23 31 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 9 11-14 VI 2008 Bartosze
37 Szmul Rubin XII 1914 9 kompania 208 Kaukas. A.K.; R Kirkut w Zamościu-Lipach Pojedynczy nr 22 26 i 30 III 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
38 Izia Zarobczyk XII 1914 139 Fussregiment; R Kirkut w Zamościu-Lipach Pojedynczy nr 39 26 i 30 III 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
39 Jakob Chaim XII 1914 b.d.; R Kirkut w Zamościu-Lipach Pojedynczy nr 40 26 i 30 III 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
40 NN 3 XII 1914 2 G.Res.Reg.; N Myszaki Masowy nr 19 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 24 11-14 VI 2008 Bartosze
41 Grenad . Heinrich Langerbein 3 XII 1914 2/2 G.Res.Reg.; N Myszaki Masowy nr 19 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 24 11-14 VI 2008 Bartosze
42 Grenad. Peter Höckel XII 1914 1/2 G.Res.Reg.; N Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 30 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 10 11-14 VI 2008 Bartosze
43 Grenad. Heinrich Conrad XII 1914 1/2 G.Res.Reg.; N Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 30 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 10 11-14 VI 2008 Bartosze
44 Gefr. Heinrich Thelbock XII 1914 1/2 G.Res.Reg.; N Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 30 25 i 26 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 12 11-14 VI 2008 Bartosze
45 Offz . Max Thieke XII 1914 1/2 G.Res.Reg.; N Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 30 25 i 26 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 7 11-14 VI 2008 Bartosze
46 Inf. Franz Molnár 18 XII 1914 34 K.u.K. I.R.; A-W Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 34 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 27 11-14 VI 2008 Bartosze
47 Inf. Rudolf Gapesik 18 XII 1914 32 K.u.K. I.R.; A-W Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 34 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 27 11-14 VI 2008 Bartosze
48 Grenad. Klemont Nöelle 5 XII 1914 8/1 G.Res.Reg.; N Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 35 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 3 11-14 VI 2008 Bartosze
49 NN XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 35 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
50 NN XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 35 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
51 Inf. Gara Baja XII 1914 23 K.u.K. I.R.; A-W Cmentarz ewangelicki w Zamościu Pojedynczy nr 36 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 27 11-14 VI 2008 Bartosze
52 NN XII 1914 Kavalerist ; A-W Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 37 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 27 11-14 VI 2008 Bartosze
53 NN XII 1914 Infanterist, R Cmentarz ewangelicki w Zamościu Masowy nr 37 25 i 26 III 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
54 Res. Arnold Konrads 3 XII 1914 9/2 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 8 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
55 NN XII 1914 2 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 8 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
56 NN XII 1914 2 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 8 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
57 NN XII 1914 2 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 8 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
58 NN XII 1914 2 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 8 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
59 NN XII 1914 2 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 8 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
60 NN XII 1914 b.d.; R Bełchatów Masowy nr 8 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
61 Unt. offz. NN XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 6 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
62 NN XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Bełchatów Masowy nr 6 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
63 NN XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Bełchatów Pojedynczy nr 7 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
64 Leutn. (?) Bierstedt 8 XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 1 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 8 11-14 VI 2008 Bartosze
65 NN 8 XII 1914 1 lub 2 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 1 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
66 NN 8 XII 1914 1 lub 2 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 1 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
67 NN 8 XII 1914 1 lub 2 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 1 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
68 NN 8 XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Pojedynczy nr 2 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
69 NN 8 XII 1914 1 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Pojedynczy nr 4 17, 21 i 24 III 1917 Bełchatów Masowy nr 13 11-14 VI 2008 Bartosze
70 Wehrm . Bernhard Corsen 5 XII 1914 6/1 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 5 23 III 1917 Bełchatów Masowy nr 3 11-14 VI 2008 Bartosze
71 Füs. Adolf Wischnewski 5 XII 1914 10/2 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 5 23 III 1917 Bełchatów Masowy nr 4 11-14 VI 2008 Bartosze
72 Gefr. Franz von Wickern 7 XII 1914 10/1 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 5 23 III 1917 Bełchatów Masowy nr 4 11-14 VI 2008 Bartosze
73 Res. Franz Pudelski 4 XII 1914 7/1 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 5 23 III 1917 Bełchatów Masowy nr 4 11-14 VI 2008 Bartosze
74 Gefr. Wilhelm Burnhardt 5 XII 1914 5/1 G.Res.Reg.; N Szpital w Bełchatowie Masowy nr 5 23 III 1917 Bełchatów Masowy nr 4 11-14 VI 2008 Bartosze
75 Inf. NN 10 XII 1914 b.d.; A-W Zwierzchów Pojedynczy nr 24 4 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 35 11-14 VI 2008 Bartosze
76 Tornack Kvirt (Krist?) 10 XII 1914 1 G.R.F.Artl.R.; N Zwierzchów Pojedynczy nr 25 4 IV 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 20 11-14 VI 2008 Bartosze
77 Ulane Oskar Hoppe 3 XII 1914 1. Feld. Kavall. Rgt. VI. A.K. (Kav. Schützenregiment No 88 ) ; N Wola Kruszyńska Pojedynczy nr 1 7 IV 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 22 11-14 VI 2008 Bartosze
78 NN 16 XII 1914 Ung. Artilleristen des 6 Art. Rgt. ; A-W Wola Rożniatowska Masowy nr 36-39 5 IV 1917 Bełchatów Masowy Nr 36 11-14 VI 2008 Bartosze
79 NN 16 XII 1914 Ung. Artilleristen des 6 Art. Rgt.; A-W Wola Rożniatowska Masowy nr 36-39 5 IV 1917 Bełchatów Masowy Nr 36 11-14 VI 2008 Bartosze
80 NN 16 XII 1914 Ung. Artilleristen des 6 Art. Rgt.; A-W Wola Rożniatowska Masowy nr 36-39 5 IV 1917 Bełchatów Masowy Nr 36 11-14 VI 2008 Bartosze
81 NN 16 XII 1914 Ung. Artilleristen des 6 Art. Rgt.; A-W Wola Rożniatowska Masowy nr 36-39 5 IV 1917 Bełchatów Masowy Nr 36 11-14 VI 2008 Bartosze
82 NN 3 XII 1914 Kosak vom 5. Orenburski Kos. Rgt .; R Stoki Pojedynczy nr 35 5 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
83 Kos. Gauryl Czamain 6 XII 1914 Kosak vom 6 Ural. Kos. Rgt.; R Suchcice Pojedynczy nr 39 3 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
84 NN 8 XII 1914 Kosak; R Wielopole Pojedynczy nr 41 3 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
85 NN 10 XII 1914 Russ. Soldaten vom Garde Grenadier Regiment; R Wielopole Masowy nr 37 31 III 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
86 NN 10 XII 1914 Russ. Soldaten vom Garde Grenadier Regiment; R Wielopole Masowy nr 37 31 III 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
87 NN 20 XI 1914 Russ. Soldaten vom Garde Grenadier Regiment; Schw. Aufsch. (Aufseh); R Wielopole Masowy nr 38 3 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
88 Unt. offz. Nikolas Borissovitch Okunew 20 XI 1914 Garde Grenadier Regiment; R Wielopole Masowy nr 38 3 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
89 NN 20 XI 1914 Russ. Soldaten vom Garde Grenadier Regiment; R Wielopole Masowy nr 38 3 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
90 NN 10 XII 1914 b.d.; N Wielopole Pojedynczy nr 36 3 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 25/26 11-14 VI 2008 Bartosze
91 Paul Ilarjonow b.d. Sappeur 3. Rotte I Sibirisches Sapp. Baon. ; R Wielopole Pojedynczy nr 110 3 IV 1917 Bełchatów Masowy nr 1 11-14 VI 2008 Bartosze
92 NN 15 XII 1914 Kavellerist; A-W Oleśnik Pojedynczy nr 16 7 IV 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 37 11-14 VI 2008 Bartosze
93 Wehrm. Alvin (?) Brähl 15 XII 1914 3/2 G.Res.Reg.; N Oleśnik Pojedynczy nr 22 7 IV 1917 Bełchatów Pojedynczy nr 23 11-14 VI 2008 Bartosze

W związku z tym, iż nie potrafię wstawić tabeli stworzyłem pewien klucz, czytajcie według przykładu podanego pod pozycją nr 1. Przyjemnej lektury.

Kominek

Świetna robota, Poltan!

Poltan

Jeśli chodzi o dochówki z 1939 roku.
Byli to żołnierze służący w 51 i 73 pp oraz 18 i 31 pułku artylerii, polegli w pobliżu Bełchatowa, Księżego Młyna i Korczewa. Zachowane niemieckie wykazy poległych pochowanych na cmentarzu ewangelickim w Bełchatowie wymieniają następujące nazwiska:
Karl Kohrs
Karl Hermann Heyer
Ullrich Meyer-Lutterloh
Walter Mende
Wilhelm Meyer
Karl Hermann Müller
Willi Prüser
Wilhelm Rehberg
Erich Werner
Ernst August Tute
Alfred Fritz Oskar Kunze
Werner Schmidt.

Kominek

Możesz odfiltrować dla mnie ludzi z Inf.-Reg. 73?

Poltan

Schutze Karl Kohrs, 26.03.1916-05.09.1939, I.R.73
Jager Karl Hermann Heyer, 22.09.1917-05.09.1939
Unteroffizier Ullrich Meyer-Lutterloh, 19.02.1918-05.09.1939
Kanonier Walter Mende, 12.05.1915-10.09.1939, A.R.18
Unteroffizier Wilhelm Meyer, 18.08.1916-05.09.1939
Schutze Karl Hermann Müller, 28.09.1915-05.09.1939, I.R.73
Schutze Willi Prüser, 26.10.1917-06.09.1939
Grenadier Wilhelm Rehberg. 02.031915-05.09.1939
Oberreiter Erich Werner, 24.07.1917-06.09.1939, A.A. 31
Gefreiter Ernst August Tute, 26.12.1916-05.09.1939
Fusilier Alfred Fritz Oskar Kunze, 28.10.1913-10.09.1939, I.R.51
Leutnant Werner Schmidt, 21.03.1919-05.09.1939

To tyle jak na razie. Większość zginęła od postrzału w pierś bądź głowę.

Poltan

Dochówki po 1939:

Oberschutze Paul Hein, 20.04.1919-17.01.1942
Polizei-Oberwachtmeister Simon Oberpriller, 01.10.1903-25.09.1944.

Kominek

Dzięki bardzo!! Smile

Poltan

A i jeszcze prośba do Leszka i Michała. Macie może dane dot. blaszek z Bełchatowa? Prosiłbym.

Jakub

Blaszki z Bełchatowa
1. 1 EM - Beschriftung
2. 12 - ... Art. Ers. Abt. 34
3. 5090 - 1. ART. ERS. ABT. 114
4. 584 - 3. Schutz. Ers. Kp. 106
5. 153 - 2./ BAU. 108
6. 19 - 1. Werkst. Kp. mot. 20
7. 147 - Pz. Gren. Ers.u. Ausb.Btl 40 ( oder 490 )
8. 89 - 2./ K.L.E.
9. 507 - 1./Grz. Inf. Ers. Btl. 129
10. 107 - 4(?)/ le. A R. 34
11. 94 - 8./Pz. R. 2
12. 989 - STAMM Kp. INF.ERS.BATL. 97
13. 5894 - 1. Vet. Ers. Abt. 4
14. ..70 - STAMM KP. GREN.ERS.BATL. 105
15. 2458 - Stamm-Kp. G.E.B. 185
16. 1037 - Inf. Pz.Jag.E.Kp. 228
17. 9334 - Bau. Ers. Btl. 6 ( oder 5 )
18. 1433 - ( oder 1438 ) - 2./J.Ers.B......
19. ...86...-4. Gren. Ers.Btl....

Poltan

Podziękował Smile

Kto przetłumaczy skróty?
Czyli cmentarz w Bełchatowie mamy z głowy. Bierzemy na warsztat "Szczerców"?

Kominek

Proszę bardzo:

Art. Ers. Abt. - Artillerie Ersatz Abteilung
Schutz. Ers. Kp - Schützen Ersatz Kompanie
Werkst. Kp. Mot. - Werkstatt Kompanie Motorisiert
Pz. Gren. Ers.u. Ausb.Btl. - Panzer-Grenadier-Ersatz- und Ausbildungs-Bataillon
K. L. E. - chyba się ktoś pomylił przy przepisywaniu, bo nie ma czegoś takiego, jak „KLE”. Podobnie wygląda „KLF” - może o to chodzi. K. L. F. Znaczy „Kriegslehrgänge fűr Fűhrergehilfen”.
Grz. Inf. Ers. Btl – Grenz Infanterie Ersatz Bataillon
le. A R. - Leichte Artillerie Regiment
Pz. R. - Panzer Regiment
STAMM Kp. INF.ERS.BATL. - Stamm Kompanie Infanterie Ersatz Bataillon
Vet. Ers. Abt. - Veterinatian Ersatz Abteilung
STAMM KP. GREN.ERS.BATL – Stamm Kompanie Grenz Ersatz Bataillon
Stamm-Kp. G.E.B. - Stammkompanie Grenadier-Erstaz-Bataillon
Inf. Pz.Jag.E.Kp. - Infanterie Panzerjäger Ersatz Kompanie
Bau. Ers. Btl. - Bau Ersatz Batallion
J.Ers.B – Infanterie Ersatz Bataillon
Gren. Ers. Btl. – Grenadier Ersatz Bataillon